Osmanlı Devletinde Padişahlık Sistemi ve Osmanlı Devletinin Padişahları Hakkında

buse · 11.Ekim.2015, 22:18

Osmanlı Devletinin padişahları kimlerdir, Osmanlı Devletinin sultanları kimlerdir, hangi padişah ne kadar yaşamış, hangi padişah ne kadar tahta kalmış, Osmanlı Devletinin padişahlarının isimleri nelerdir, Osmanlı Devletinde padişahlık sistemi nasıl? gibi konuları anlatacağız.
Osmanlı Devlet Teşkilatı

Osmanlı İmparatorluğu varolduğundan beri mutlak monarşi ile yönetilirdi. Sultan hiyerarşik Osmanlı sisteminde ve siyasi, askeri, hukuki, sosyal ve çeşitli başlıklarda en üstteydi. Teorik olarak sadece Allah’a ve yerine getirmesi gereken Allah’ın yasaları (İslam’daki şeriat)’na sorumluydu. Onun ilahi görevi İran-İslam başlıklarına yansıtılan “Allah’ın yeryüzündeki gölgesi” (zill Allah fi’l-âlem) ve “yeryüzünün halifesi” (halife-i ru-yi zemin) olmaktı. Tüm devlet dairesi onun hükmündeydi ve verdiği her karar ferman adı verilen kararnamede yayımlanırdı. Başkomutandı ve tüm yurttaki resmi unvanıydı. 1453’te İstanbul’un Fethi’nden sonra kendilerini Roma İmparatorluğu’nun varisi olarak görürlerdi bu nedenle ara sıra Kayser ve İmparator unvanını kullanırlardı. 1517’de Mısır’ın Fethi’nden sonra I. Selim halife unvanını da benimsedi. Böylece evrensel Müslüman hükümdarı olduğunu iddia etti. Yakın zamanlarda Osmanlı hükümdarları tahta çıkmada Avrupa hükümdarlarının taç giyme törenine eşdeğer olarak Osman’ın Kılıcı ile kuşatılırdı.Kuşatılmayan sultanın çocukları verasete uygun değildi.

Teoride ve ilkelerde teokratik ve salt olmasına rağmen, uygulamada padişah’ın yetkileri sınırlıydı. Siyasi kararlarda hanedanın önemli üyelerinin görüş ve tutumlarını dikkate alırdı, bürokratik ve askeri kuruluşlarda aynı zamanda dini liderlerdi. 17. yüzyıldan bu yana, imparatorluk uzun süren durgunluk dönemine girdi, bu dönemde sultanlar çok güçsüzleştiler. Birçoğu güçlü Yeniçeri Ocağı tarafından tahttan indirildi. Tahta geçmesi yasaklı olmasına rağmen Harem-özellikle hükümdarın annesi (Valide Sultan olarak da bilinir)- sahne arkası önemli politik rollerde Kadınlar saltanatı dönemi boyunca etkili oldu.

Sultanların azalan güçleri ilk sultanların ve sonrakilerin saltanat uzunluklarının farklılığından dolayı kanıtlandı. I. Süleyman, imparatorluğu 16. yüzyılda doruk noktasına çıkaran, 46 yıllık saltanatı olan, Osmanlı tarihinin en uzunuydu. V. Murat, 19. yüzyıl gerileme dönemine hükmeden, kayıtlardaki en kısa saltanattı: saltanatı sadece 93 gün sürdü. Parlamenter monarşi V. Murat’ın varisi II. Abdülhamit, imparatorluğun son mutlak ve ilk anasayasal monarşi hükümdarı, zamanında resmileşti. 2009’dan beri Osmanlı hanedanının başı ve Osmanlı tahtının sahibi Abdülmecit’in büyük torunu Bayezid Osman’’dır.

Osmanlı Devletinin Padişahların Listesi

Aşağıdaki tablo Osmanlı sultanlarını ve son Osmanlı halifesini tarihe göre sıralanmış olarak listeler. Tuğralar kaligrafik mühür ya da Osmanlı sultanları tarafından kullanılan imzalardır. Onlar tüm resmi belgelerde, sikkelerde ve daha önemlisi padişahın portresinin belirlenmesinde kullanılırdı. “Notlar” sütunu padişahların ebeveynlerini ve kaderlerini içerir. Padişah’ın saltanatının sonu doğal ölümle bitmediği zaman nedeni kalın gösterilir. İlk hükümdarlar için genellikle saltanatının sonu ve varisinin tahta çıkması arasında bir zaman vardır. Bunun nedeni tarihçi Quataert’e göre bu dönemde Osmanlı’da uygulanan en yaşlı olan değil en uygun olanın tahta geçmesidir: sultan öldüğünde, bir galip çıkana kadar tüm oğulları savaşmak zorundaydı. Bundan dolayı iç çatışma meydana gelmiş ve kardeş katili gerçekleşmiştir, sultanın ölüm tarihi bu nedenle her zaman varisin tahta geçmesiyle aynı tarihte değildir. 1617’de Şehzade sistemi, en uygun olanın tahta geçmesi yerine yaşça en büyük olanın tahta geçtiği sistemle (ekberiyet) değişti. Bu sistemle tahta ailenin en büyük erkeği geçti. Bu da 17. yüzyıldan bu yana neden ölen sultanın yerine nadiren kendi oğlunun genellikle amca ya da kardeşinin geçmesini açıklar. En büyük olanın tahta geçtiği sistem (ekberiyet) 19. yüzyılda alınan başarısız sonuçlara rağmen saltanatın sonuna kadar sürdü.

Sultan Portre Tahta geçişi Tahttan inişi Tuğra Notlar 1 I. Osman
(Gazi–Bey)
c. 1299 c. 1324 —

Ertuğrul Gazi’nin oğlu;
Ölene kadar tahttan inmedi.

2 I. Orhan
(Gazi–Bey)
c. 1324 c. 1361

Osman Gazi ve Mal Hatun’un oğlu;
Ölene kadar tahttan inmedi.

3 I. Murat
Hüdavendigâr, Şehid
(1383’ten sonra Sultan)
c. 1360 1389

Orhan Gazi ve Nilüfer Hatun’un oğlu;
Şehid olana kadar tahttan inmedi;
I. Kosova Muharebesi’nde şehid oldu.

4 I. Bayezid
Yıldırım, Sultân-î İklim-i Rûm
1389 1402

I. Murat ve Gülçiçek Hatun’un oğlu;
Anadolu’ Türk birliği sağlandı.
Ankara Savaşı’nda esir düştü (saltanatı bitti);
1402 Fetret Devri başladı
8 Mart 1403’te Akşehir’de tutsakken öldü.

Fetret Devri (1402–1413)

5 I. Mehmet
Çelebi-Kirişçi
1413 1421

I. Bayezid ve Devlet Hatun’un oğlu;
Ölene kadar tahttan inmedi.

6 II. Murad
Koca Sultân, Gazi
1421 1444

I. Mehmet ve Emine Hatun’un oğlu;
Kendi özgür iradesiyle oğlu II. Mehmed lehine tahttan feragât etti.

7 II. Mehmed
Fatih
1444 1446

II. Murat ve Hüma Hatun’un oğlu;
Babasına tekrar padişah olmasını rica ettikten sonra tahtı teslim etti.

— II. Murad
Koca Sultân, Gazi Han
1446 3 Şubat 1451

İkinci çıkışı;
Yeniçeri isyanı neticesinde tahtta geri dönmek zorunda kaldı.
Ölene kadar tahttan inmedi.

— II. Mehmed
Fâtih Sultân Mehmed Hân – Gazi
3 Şubat 1451 3 Mayıs 1481

İkinci çıkışı;
29 Mayıs 1453’te İstanbul’u fethetti;
Osmanlı Devleti’nde ilk defa altın para bastırdı
Ölene kadar tahttan inmedi.

8 II. Bayezid
Sultân Bayezid-î Velî Han – Gazi
19 Mayıs 1481 25 Nisan 1512

II. Mehmet ve Gülbahar Hatun’un oğlu;
Oğlu I. Selim lehine tahttan feragât etti;
26 Mayıs 1512’de Dimetoka yakınlarında öldü.

9 I. Selim
Yavuz Sultân Selim Han – Gazi
(1517’den beri halife)
25 Nisan 1512 21 Eylül 1520

II. Bayezid ve Ayşe Hatun’un oğlu;
İslam birliği politikası güttü.
İlk İslam Halifesi (Mısır’ın fethiyle başlar)
Ölene kadar tahttan inmedi.

10 I. Süleyman
Kanûnî Sultân Süleyman Han
Muhteşem – Şehid
30 Eylül 1520 7 Eylül 1566

I. Selim ve Ayşe Hâfize (Ayşe Hafsa) Valide Sultan’ın oğlu;
Avrupa ağırlıklı fetihler yaptı. 1526 Mohaç Savaşı’nda Macar Krallığı’na son verdi.
Ölene kadar tahttan inmedi.

11 II. Selim
Sarı
29 Eylül 1566 21 Aralık 1574

I. Süleyman ve Hürrem Haseki Sultan’ın oğlu;
Denizciliğe önem verilerek, Kıbrıs ve Tunus alındı.
Ölene kadar tahttan inmedi.
Osmanlı en geniş sınırlarına ulaştı.

12 III. Murad
22 Aralık 1574 16 Ocak 1595

II. Selim ve Afife Nur Banû Valide Sultan’ın oğlu;
Doğu ağırlıklı fetihler sürdü.
Ölene kadar tahttan inmedi.

13 III. Mehmed
Adlî
27 Ocak 1595 20 ya da 21 Aralık 1603

III. Murad ve Safiye Valide Sultan’ın oğlu;
Ölene kadar tahttan inmedi;

14 I. Ahmed
Bahtî
21 Aralık 1603 22 Kasım 1617

III. Mehmed ve Handan Valide Sultan’ın oğlu;
Zitvatorok Antlaşması ile Osmanlı ve Avrupa eşit sayıldı.
Ölene kadar tahttan inmedi.

15 I. Mustafa
Deli
22 Kasım 1617 26 Şubat 1618

III. Mehmed ve Fûldâne Valide Sultan’ın oğlu;
Zekâ geriliğinden ötürü Genç yeğeni II. Osman lehine tahttan indirildi.

16 II. Osman
Genç, Şehid
26 Şubat 1618 19 Mayıs 1622

I. Ahmed ve Mâh-Firûze Hatice Valide Sultan’ın oğlu;
19 Mayıs 1622’deki yeniçeri isyanında tahttan indirildi;
20 Mayıs 1622’de Sadrazam Kara Davut Paşa tarafından katledildi.

— I. Mustafa
Deli
20 Mayıs 1622 10 Eylül 1623

İkinci çıkışı;
Yeğenine yapılan suikastin ardından tahtta geri döndü;
Zihnî dengesizliği nedeniyle tahttan indirildi;
20 Ocak 1639’da İstanbul’daki ölümüne kadar hapsedildi.

17 IV. Murad
Bağdat Fâtihi, Sahib-î-Kıran, Gazi
10 Eylül 1623 8 ya da 9 Şubat 1640

I. Ahmed ve Mâh-Peyker Kösem Valide Sultan’ın oğlu;
Doğu ağırlıklı fetihler yapıldı.
Ölene kadar tahttan inmedi.

18 I. İbrahim
Girit Fâtihi, Asabî, Şehid
9 Şubat 1640 8 Ağustos 1648

I. Ahmed ve Mâh-Peyker Kösem Valide Sultan’ın oğlu;
Şeyhülislam liderliğinde gerçekleştirilen darbe ile tahttan indirildi;
18 Ağustos 1648’de İstanbul’’da isyancıların önderi olan Sadrazam Mevlevî Sofu Mehmed Paşa tarafından boğduruldu.

19 IV. Mehmed
Avcı
8 Ağustos 1648 8 Kasım 1687

I. İbrahim ve Turhan Hatice Valide Sultan’ın oğlu;
İkinci Mohaç Muharebesi’nde Osmanlı Devleti’nin uğradığı yenilginin ardından tahttan indirildi;
Edirne’de 6 Ocak 1693’te öldü.

20 II. Süleyman
Gazi
8 Kasım 1687 22 Haziran 1691

I. İbrahim ve Sâliha Dil-Âşûb Valide Sultan’ın oğlu;
Ölene kadar tahttan inmedi.

21 II. Ahmet
Gazi
22 Haziran 1691 6 Şubat 1695

I. İbrahim ve Hatice Mû’azzez Sultan’ın oğlu;
Ölene kadar tahttan inmedi.

22 II. Mustafa
Gazi
6 Şubat 1695 22 Ağustos 1703

IV. Mehmed ve Mâh-Pâre Ümmetullah (Emetullah) Râbi’a Gül-Nûş Valide Sultan’ın oğlu;
Karlofça Antlaşması ile Osmanlı ilk defa büyük ölçüde toprak kaybetti (1699).;
Edirne Vakası olarak anılan yeniçeri ayaklanması sonucu 22 Ağustos 1703’te tahttan indirildi;
8 Ocak 1704’te İstanbul’da öldü.

23 III. Ahmed
Lâle Devri Pâdişâhı – Gazi
22 Ağustos 1703 1 ya da 2 Ekim 1730

IV. Mehmed ve Mâh-Pâre Ümmetullah (Emetullah) Râbi’a Gül-Nûş Valide Sultân’ın oğlu;
Lale Devri (1718-1730)’nde ıslâhatlar yaptı.
Patrona Halil önderliğinde gerçekleştirilen yeniçeri isyanıyla tahttan indirildi;
1 Temmuz 1736’da öldü.

24 I. Mahmud
Gazi
2 Ekim 1730 13 Aralık 1754

II. Mustafa ve Saliha Sebkat-î Sultân’ın oğlu;
Ölene kadar tahttan inmedi.

25 III. Osman
Sofu
13 Aralık 1754 29 ya da 30 Ekim 1757

II. Mustafa ve Şeh-Süvar Valide Sultân’ın oğlu;
Ölene kadar tahttan inmedi.

26 III. Mustafa
İlk Yenilikçi, Gazi
30 Ekim 1757 21 Ocak 1774

III. Ahmed ve Emine Mihr-î-Şâh İkinci Kadın Efendi’nin oğlu;
Ölene kadar tahttan inmedi.

27 I. Abdülhamid
Islâhatçı, Gazi
21 Ocak 1774 6 ya da 7 Nisan 1789

III. Ahmed ve Râbi’a Şermi Kadın Efendi’nin oğlu;
Ruslara karşı mücadele etti.
Ölene kadar tahttan inmedi.

28 III. Selim
Bestekâr, Nizâmî, Şehid
7 Nisan 1789 29 Mayıs 1807

III. Mustafa ve Mihr-î-Şâh Valide Sultân’ın oğlu;
Çeşitli reformlar yaptı.
Gerçekleştirdiği reformlarına karşı Kabakçı Mustafa önderliğinde tertiplenen yeniçeri isyanıyla tahttan indirildi;
28 Temmuz 1808’de İstanbul’da Padişah IV. Mustafa’nın emriyle katledildi.

29 IV. Mustafa
29 Mayıs 1807 28 Temmuz 1808

I. Abdülhamid ve Ayşe Seniyeperver Valide Sultan’ın oğlu;
Rusçuk A’yan’ı Alemdar Mustafa Paşa önderliğinde gerçekleştirilen ayaklanma neticesinde tahttan indirildi;
17 Kasım 1808’de İstanbul’da Padişah II. Mahmud’un emriyle idam edildi.

30 II. Mahmud
İnkılâpçı, Gazi
28 Temmuz 1808 1 Temmuz 1839

I. Abdülhamid ve Nakş-î-Dil Haseki Valide Sultan’ın manevî oğlu;
1826’da Yeniçeri Ocağı’nı lağvetti. (Vaka-i Hayriye);
Ölene kadar tahttan inmedi.

31 Abdülmecid
Tanzimâtçı, Gazi
1 Temmuz 1839 25 Haziran 1861

II. Mahmud ve Bezm-î-Âlem Valide Sultan’ın oğlu;
3 Kasım 1839’da Osmanlı demokratikleşmesinin ilk adımı olan (Gülhane Hatt-ı Şerif-î) Tanzimât Fermânı’nı yayımladı;
18 Şubat 1856’da (Islâhat Hatt-ı Hümâyûn-u) Islâhat Fermânı’nı ilân etmek zorunda bırakıldı;
Ölene kadar tahttan inmedi.

32 I. Abdülaziz
Bahtsız, Şehid
25 Haziran 1861 30 Mayıs 1876

II. Mahmud ve Pertav-Nihâl (Pertevniyal) Valide Sultân’ın oğlu;
İlk kez Avrupa’ya seyahat’ amacıyla gitti.
Bakanları tarafından tahttan indirildi;
Beş gün sonra da (intihar etti ya da muhtemel bir suikâsta kurban gitti) ölü bulundu.

33 V. Murad
Deli
30 Mayıs 1876 31 Ağustos 1876

Abdülmecid ve Şevk-Efzâ Valide Sultân’ın oğlu;
Akıl hastalığı nedeniyle tahttan indirildi;
29 Ağustos 1904’te Çırağan Sarayı’nda öldü.

34 II. Abdülhamid
Ulû Sultân Abd-ül Hamid Han – Gazi
31 Ağustos 1876 27 Nisan 1909

Abdülmecid ve Tîr-î-Müjgan Üçüncü Kadın Efendi’nin oğlu; ve daha sonra da Rahîme Piristû Valide Sultan’ın mânevî evlâdı;
23 Kasım 1876’da (Birinci) Meşrûtiyyet’i tesis ederek anayasa (Kanûn-î Esasî) çıkardı, daha sonra ise 13 Şubat 1878’ta askıya aldı;
3 Temmuz 1908’de (İkinci) Meşrûtiyyet’i yeniden ilân etti;
31 Mart Vakası (13 Nisan 1909) sonrasında tahttan indirildi;
Vakarlı esaret hayatına başlamak üzere Selânik’e nakledildi;
1912’de Selânik’in Yunanistan’a kaybedilmesiyle 10 Şubat 1918 tarihindeki vefatına kadar Beylerbeyi Sarayı’na kapatıldı.

35 V. Mehmed
Reşâd
27 Nisan 1909 3 Temmuz 1918

Abdülmecid ve Gül-Cemâl Dördüncü Kadın Efendi’nin oğlu;
Osmanlı gücünü yitirdi, Balkanlar, Libya ve Ortadoğu kaybedildi.
Ölene kadar Mehmed Talât, İsmail Enver ve Ahmed Cemal Paşaların etkisinde olarak tahtta kaldı.

36 VI. Mehmet
Vahidettin
4 Temmuz 1918 1 Kasım 1922

Abdülmecid ve Gül-İstü (Gülistan) Münîre Dördüncü Kadın Efendi’nin oğlu;
1 Kasım 1922’de Saltanat lâğvedildi;
17 Kasım 1922’de İstanbul’dan ayrıldı;
16 Mayıs 1926’da Sanremo, İtalya’da sürgünde öldü.

Osmanlı Devleti’nin Dağılması[e]
(1922–1923) — Abdülmecid
(Son Osmanlı Halifesi)
18 Kasım 1922 3 Mart 1924 —

I. Abdülaziz ve Hayran-î-Dil Kadın Efendi’nin oğlu;
TBMM tarafından halife seçildi;
Hilafet’in kaldırılmasıyla sürgüne gönderildi;
23 Ağustos 1944’te Paris, Fransa’da sürgünde öldü.